İdris Ekinci'nin Direniş Mümkündür Kitabı Üzerine

İdris Ekinci ve Direniş Mümkündür kitabı

İdris Ekinci 2008 yılından beri editörlüğünü yürüttüğü Aşkar Dergisi'nde şiirleriyle ve yazılarıyla okuru ile buluşmakta. Uzun bir süredir Aşkar'ın "Mesûliyet Meselesi" bölümü içinde yayınladığı "İsmet Özel Okumaları" serlevhalı yazı dizisi ile İsmet Özel'i anlama ve anladığını anlatma çabası içerisindeydi. Ekinci'nin yıllardır sürdürdüğü çalışmalar, İsmet Özel'in fikir dünyası üzerine ortaya koyduğu kapsamlı yazılar "Direniş Mümkündür" başlığı altında kitaplaştı. Ebabil Yayınları'ndan çıkan Direniş Mümkündür, okuruna şu cümleler ile takdim edildi.

“1963 yılından bu yana ortaya koyduğu şiir ve düşünce dünyasıyla İsmet Özel muhatabını her zaman farklı bir kavrayış ve anlayış iklimine davet eden bir isimdir. Şiirinin açtığı kulvarda sıkı bir düşünce yapısı inşa eden Özel, son dönem Türk fikir hayatına da damgasını vurmuştur. Bazı fikir adamlarının kurmuş olduğu düşünce dünyası sadece semantik yapıyı kavramakla okuruna kendini açmayabilir. Estetik, ahlâk, tavır ve kimlik unsurlarının iç içe geçtiği bir dünyadır İsmet Özel'in kurmuş olduğu dünya. Bu unsurlardan her biri diğerini destekler ve bütünler niteliktedir. Tabiidir ki İsmet Özel'i okurken bu bütünlük gözetilmelidir. Direniş Mümkündür bu dünyanın etrafında bir seyir, bir anlama çabasının mahsulüdür.”

Ekinci, Aşkar'ın 64. sayısında yayınlanan İsmet Özel Okumaları dizisinin 20. yazısı ile diziyi noktalamıştı. Kitabını ve gayretini tanımlarken ifade ettiği üzere İsmet Özel'i, şahsiyetini ve bu şahsiyeti oluşturan hususiyetleri bir anlama çabasının sonucunda ortaya çıkan eser, İsmet Özel'e ve onun teklif ettiği her şeye bütüncül bir bakış açısı ile yaklaşmakta. 

İsmet Özel direnen bir insandır. Onun direnişi daha iyisini yapmak üzere yola çıkan bir direniştir. İstikamet kazanmak ve kazandığı istikameti kaybetmemek için mücadele eden bir direniştir. Yerinden edilen ve yeri kaybedilen kıymetlerimizin yerini hatırlatan, yerleştiren ve bir daha yerinden edilmemesi için gayret gösteren bir direniştir. İsmet Özel'in "of not being a jew" ve "toparlanın gitmiyoruz" diyerek işaret ettiği  direniş bu yönüyle nerede yaşadığımızı ve kim olduğumuzu sorgulatmaktadır. Özel'in 6 Haziran 2009 tarihinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Uluslararası Fuar Merkezi'nde yaptığı Direniş ve Atılım başlıklı konuşmasında ifade ettiği şu cümleler bu bağlamda dikkat çekicidir. 

“Mesele nerede yaşadığımız ve kim olduğumuz meselesidir. Nerede yaşadığımızı dikkate almıyoruz. Neden dikkate almıyoruz? Çünkü bizim ülkemizden Avrupa, Amerika gibi yerlere giden hatta orada vatandaşlık hakkı edinmiş olan insanlara yan gözle bakmıyoruz; tam tersine onların bir başarı elde ettiklerini düşünüyoruz. Belki de yanıp yakıldığımız şey bizim de onlardan birisi olmayışımız oluyor. Bu demektir ki, biz nerede yaşadığımız konusunda bir fikir sahibi değiliz, nerede yaşadığımızı bilmediğimiz için kim olduğumuzu bilmemiz de çok zor.” (Özel, 2009).

İsmet Özel'in neye niçin talip olduğunu anlamak şairin üzerinde durmakta ısrarcı olduğu zemini kavramak ile mümkündür. Ekinci'nin ortaya koyduğu bu kıymetli çalışma İsmet Özel'in üzerinde durmakta ısrarcı olduğu zeminin önemini ortaya koymaktadır. Kitabı oluşturan yazıların her biri İsmet Özel'in çeşitli kitaplarını çeşitli yönleriyle ele almaktadır. Özel'e karşı içeriden ve dışarıdan bir bakış geliştiren İdris Ekinci, kendisini okuruna hemen açmayan İsmet Özel'in fikir dünyasına bir şerh düşmektedir. Ekinci, Direniş Mümkündür’e başlarken kitabı yazma nedenlerine değinmekte. Eserin ortaya çıkış gayesini şu cümlelerle ifade ediyor. “Böyle bir kitabın ortaya çıkmasındaki amaç ne İsmet Özel’in düşüncelerini bütün yönleriyle analiz etmek ne de onun yazılarında işaret ettiği her şeyi açıklamaya çalışmak. Benim bu yola çıkmamım sebebi her şeyden önce İsmet Özel’in yazdıklarına okuru biraz daha yaklaştırmak ve genel hatlarıyla Özel’in düşünce dünyasını tarif etmeye çalışmak.”

Biraz önce ifade ettiğim üzere Özel’in çeşitli kitaplarını çeşitli yönleriyle ele alan eser “Zor Zamanın Meseleleri” okuruna kapısını başlığıyla açıyor. Söz konusu giriş yazısının muhtevası eserde sonra gelen yazılara bir zemin oluşturmaktadır. İsmet Özel’in yaşamını, düşüncelerini, kaygılarını, amaçlarını, kızgınlıklarını, korkularını, sahip olduğu mevziiyi nelerle ördüğünü anlamaya çalışan Ekinci, İsmet Özel okumaları ile bu soruların cevabını arıyor 

Mevziiden söz ettim. İsmet Özel, sahip olduğu mevziiyi nelerle örüyor, hangi taşı hangi hassasiyetler ile duvardaki yerine yerleştiriyor? Bu soru ve cevabı mühim. Çünkü bizler cevabını bulabildiğimiz sorular ile mevziimizi inşa edeceğiz. İdris Ekinci Direniş Mümkündür’de şu soruların cevabını arıyor. “İsmet Özel yola nasıl çıkmıştı? Gayesi, kaygısı neydi? Yürüdüğü zemini nasıl izah ediyordu? Olmazsa olmazları nelerdi? Beklentileri, kızgınlıkları, çırpınışı neler üzerine yoğunlaşıyordu? İsmet Özel günü kurtarmaya çalışan bir kalem miydi? Maksadı sadece şöhret olmak mıydı? Bulunduğu yeri nasıl tanımlıyordu? Sahip olduğu mevziiyi nelerle örüyordu? Temel dayanakları nelerdi? Nelerde ısrar ediyordu? Korkuları, umutsuzlukları var mıydı? Nasıl bir Türkiye istiyordu? “İsmet Özel Okumaları”nın amacı bu soruların cevabını aramaktır. Yirmi yıla yaklaşan İsmet Özel üzerine düşünme çabalarımın bir dökümü olacak bu yazılar, umarım Türk düşünce tarihi için de önemli bir yeri dolduracaktır. Çünkü İsmet Özel, geldiğimiz bu noktada Türkiye ve Türk milleti için kıymeti yabana atılamayacak bir tefekkür adamıdır.”

İsmet Özel'i ve İstiklal Marşı Derneği bünyesinde gerçekleştirilen takip ediyorum. Şair, İstiklal Marşı Derneği'nin internet sitesinde bazen her hafta bazen ise muhtelif aralıklarla yazılar yayınlamaktadır. 12 Şubat 2021 tarihli "Rey Demiyor Oy Diyoruz" başlıklı yazısında "direniş mümkündür" ifadesi ile karşılaşmıştım. Kitaba da ismini veren bu ifade aşağıdaki cümleler ile devam ediyordu.

“Direniş mümkündür. Bu imkân ortadan kalksa idi insanın intihardan başka bir gidecek yolu olmayacaktı. Madem intihar etmiyoruz, o halde ne yapacağız? Daha iyisini yapacağız. Neyin daha iyisini? Hayatın bizi sevk ettiği işin daha iyisini. Hayat bizi kumarbaz olmağa sevk etmiş olabilir mi? Daha iyi bir gangster olmadan daha iyi bir kumarbaz olmağı dene bakalım. Bunu başarabilecek misin? Demek ki istikametten daha çok dikkat edeceğin bir şey yok. Dümeni tutan biri olup olmamak daha iyisini yaparak insanlara aydınlık sağlamağı gerektiriyor. Benim toplum mühendisliği taraftarlığı yaptığım aklınıza gelmesin. Platon’dan günümüze kadar zihnini yoran herkesi çıkmaza sürükleyen bir soru var: Muhafızları kim muhafaza edecek? Bu sualin önemini eğitim yok edecektir. Türkler yüzyıllar boyu âyet ve hadis anlama güçlerini edinmek ve korumak üzere okuryazar oluyordu. Buradan ele geçen kazanç Tevhid-i tedrisat kanununa rağmen toplum içinde gücünü korudu. Çünkü toplum hayatında sarf nahiv bilgisi Türkçenin bekçisi olarak işlev sahibiydi.” (Özel, 2021).

Uzun yıllar sürdürülen emek, ısrar ve gayretin bir mahsulü olarak ortaya konulan Direniş Mümkündür kitabı İsmet Özel’in eserlerini anlamak, onun şahsiyetini ve şahsiyetini oluşturan hususiyetlerini idrak etmek, kendisini kolayca açmayan fikir dünyasına okurun adım atmasını kolaylaştırmak adına kıymetli bir eser olarak çıkmıştır. Muhatabını bulması dileğiyle…

Eyüp Aktuğ
Aşkar Dergisi, Sayı 68, Ekim - Kasım - Aralık 2023

_________________________

KAYNAKÇA

1. Özel, İsmet, Direniş ve Atılım, 2009. 
Erişim: 13 Haziran 2023. 
http://istiklalmarsidernegi.org.tr/IcerikDetay?Id=1065&IcerikId=144
2. Özel, İsmet, Rey Demiyor Oy Diyoruz, 2021.
Erişim: 13 Haziran 2023. 
http://istiklalmarsidernegi.org.tr/IsmetOzel?Id=59&KatId=4